نشرحقوقی عدلیه – پایگاه تخصصی حقوق و فقه رادیو قانون | مشاوره رایگان | مقاله حقوقی فقهی نوشته های مرتبط
تهمینه رحمانی
مشارکت انتفاعی یا جوینت‌ونچر (joint venture) واحد تجاری مشترکی است که توسط دو یا چند مشارکت‌کننده برای مقصود مشخص تجاری، مالی، یا فنی ایجاد می‌شود. جوینت‌ونچر در اشکال جوینت‌ونچر شرکتی و جوینت‌ونچر غیرشرکتی، متناسب با نحوه توافق شرکا قابل تحقق است. پرسش اصلی این است که چه عواملی در انتخاب و نوع جوینت‌ونچر نقش کلیدی دارند؟ به طور کلی، جوینت‌ونچر غیرشرکتی در مواردی به کار می‌رود که در وهله نخست، تحقق شخصیت حقوقی مستقل از شرکا، مورد نیاز نباشد و در وهله دوم، طرح به لحاظ کمیت، در ابعاد زمانی و اجرایی کوچک باشد. در وهله سوم، قوانین و مقررات در محل اجرای طرح، مالکیت بر اموال را برای سرمایه‌گذار خارجی، به رسمیت نشناسد. همچنین میزان مسئولیت در این نوع مشارکت، بر اساس قرارداد پایه مشارکت تعیین می‌شود ولی در صورت تعیین و تصریح نشدن به میزان مسئولیت، مسئولیت شرکا به صورت نامحدود و تضامنی خواهد بود، اما اگر جوینت ونچر به صورت شرکتی، مورد توافق شرکا قرار گیرد، طبق قوانین محل تنظیم توافقنامه سهامداران یا قرارداد پایه اولیه شراکت، دارای شخصیت حقوقی مستقل از شرکاست. در اینجا ضروری است بدانیم که اگر محل تنظیم توافقنامه سهامداران یا Shareholders Agreement در ایران باشد، ملاک تحقق شخصیت حقوقی از زمان ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها، طبق نص صریح قوانین مورد اشاره تعیین شده است، بنابراین پس از ثبت، جوینت‌ونچر شرکتی یا مشارکت شرکتی یا گروه اقتصادی حقوقی، پدید می‌آید. مهمترین ویژگی‌های جوینت‌ونچر عبارتند از: ۱- جوینت ونچر پس از ثبت در اداره ثبت شرکت‌ها واجد شخصیت حقوقی مستقل از شرکا می‌شود و می‌تواند طرف حق و تکلیف واقع شود یعنی واجد حق است و صلاحیت مدعی‌شدن یا مدعی‌علیه شدن را در محاکم می‌یابد و می‌تواند مستقل از شرکا طرح دعوا یا از خود دفاع کند. ۲- نام، دارایی و اموال جوینت‌ونچر متعلق به شخصیت حقوقی جدیدالتاسیس و منفک از شرکاست. ۳- شرکت مورد اشاره طبق قوانین ثبت شرکت‌ها در محل مورد توافق شرکا، به ثبت می‌رسد، بنابراین، شرکت جدیدالتاسیس دارای اقامتگاه و تابعیت منفک و مستقل از اعضایش است؛ بنابراین اگر شرکا دارای تابعیت‌های گوناگون باشند، محل ثبت شخصیت حقوقی به عنوان شناسه تابعیتی تعیین می‌شود.۵- برای اداره این نوع جوینت‌ونچر نیازی به اتفاق آرا میان شرکا نیست و شرکت جدیدالتاسیس توسط مدیرانش بر اساس قالب تجاری تولید شده، مثلا شرکت سهامی خاص اداره می‌شود، در این حالت مدیران شرکت به عنوان وکیل جوینت‌ونچر شرکتی محسوب می‌شوند و شرکای اولیه که پایه شراکت را بنا نهاده‌اند، نقشی در اداره یا پاسخگویی به مشکلات آن ندارند. بنابراین جوینت‌ونچر شرکتی، اگر دارای نیروی کار باشد، به عنوان کارفرما، مکلف به پرداخت ۲۱ درصد سهم بیمه کارفرمایی است و اگر در اثنای اجرای طرحی، حادثه‌ای منجر به فوت برای نیروی کار جوینت‌ونچر شرکتی تحقق یابد، پرداخت دیه بر عهده شخصیت حقوقی مستقل است نه شرکای اولیه؛ یا در پرداخت مالیات، متعهد به پرداخت مالیات بر درآمد و انواع دیگر از دیون دولتی است و چون از محل سود پرداختی به سهامداران جوینت‌ونچر شرکتی مالیات کسر می‌شود، با لحاظ کسر مالیات بردرآمد، جوینت‌ونچر شرکتی مشمول مالیات دو مرحله‌ای است. نقش توافقنامه سهامداران، در تعیین نحوه و میزان سود، نحوه تقسیم سود، نحوه خاتمه شرکت، نحوه انتقال سهام، بسیار کلیدی است به طوری که در قالب موارد، شرکا تلاش می‌کنند تا با پیش‌بینی شروط و قیود متعدد و مختلف‌الاثر، منافع خود را به میزان حداکثر تامین کنند. در صورتی که جوینت‌ونچر شرکتی، دیونی را پدید آورد، طلبکاران برای وصول مطالباتشان، ابتدا به دارایی جوینت‌ونچر شرکتی، مراجعه می‌کنند و در صورت عدم تکافوی دارایی شرکت و پس از انحلال آن، بسته به ساختار حقوقی شرکت، امکان وصول مطالبات را از اموال شرکای شرکت بسته به نوع ساختار حقوقی شرکت، می‌یابند مثلا اگر جوینت‌ونچر شرکتی از نوع با مسئولیت محدود باشد، طلبکاران، از دسترسی به اموال شخصی شرکا یعنی همان شرکایی که توافقنامه سهامداران را تنظیم و منعقد کرده، ممنوع‌اند ولی اگر از نوع شرکت تضامنی باشد، پس از انحلال جوینت‌ونچر شرکتی، طلبکاران می‌توانند به اموال شخصی شرکا مراجعه کنند.
جوینت ونچر شرکتی و تامین‌کنندگان مالی
شرکت مشترک، به علت نبود امکان تداخل در حقوق و تکالیف شرکایش، از سوی تامین‌کنندگان مالی، گزینه مناسب برای اعطای انواع تسهیلات مالی است. زیرا وجود دارایی اختصاصی و منفک از اموال شرکا، تضمین و وثیقه بازپرداخت تسهیلات اعطایی از سوی بانک‌ها یا دیگر تامین‌کنندگان مالی محسوب می‌شود که در بیشتر طرح‌های کلان اقتصادی، هدف اصلی از ایجاد جوینت‌ونچر شرکتی، در قالب یک شرکت پیمانکاری مجری طرح، بهره‌برداری از انواع تسهیلات مالی داخلی و خارجی و ایجاد یک چارچوب اداری و حسابداری مشخص است تا بتواند موجب کاهش ریسک‌ها شود و از سوی دیگر سهولت معاملات با پیمانکاری‌های فرعی یا به طور کلی اشخاص ثالث را فراهم آورد.
جوینت ونچر یکی از راه‌های انتقال فن‌آوری
در جوینت‌ونچر، اعم از شرکتی و غیرشرکتی، ممکن است بخشی یا درصدی از سهم شراکتی شریک، به صورت دارایی غیرمادی نظیر ارایه فن‌آوری باشد یا اینکه پس از تشکیل جوینت‌ونچر شرکتی، یکی از شرکا ممکن است فن‌آوری خود را در قالب یکی از راه‌های انتقال فن‌آوری به جوینت‌ونچر شرکتی واگذار کند. در این حالت تصور کنید، شرکت «الف» و «ب»، طی توافقنامه سهامداران و پس از اجرای مفاد آن، شخصیت حقوقی «ج» را تحقق بخشند. اکنون شرکت الف که دارای فن‌آوری خاصی در زمینه صنعت نوشابه‌سازی است، فن‌آوری خود را طی قراردادی جداگانه که با شرکت ج منعقد کرده است، به آن، منتقل یا واگذار می‌کند. بنابراین در اینجا جوینت ونچر یکی از راه‌های انتقال فن‌آوری محسوب می‌شود.
*پژوهشگر حقوقی
